Flýtilyklar
Stutt hugleiðing um heimilisofbeldi / ofbeldi í nánum samböndum
Stutt hugleiðing um heimilisofbeldi / ofbeldi í nánum samböndum
Samkvæmt nýlegri skýrslu sem WHO (Alþjóðaheilbrigðisstofnunin) hefur gefið út kemur fram að á heimsvísu verði þriðja hver kona fyrir ofbeldi af hálfu maka eða þess sem hún býr með einhvern tímann á ævinni. Miðað við þetta er heimilið hættulegasti staður kvenna. Ísland er hér engin undantekning. Samkvæmt tölulegum upplýsingum frá Lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu voru 422 útköll vegna heimilisofbeldis á árinu 2015. Könnun sem gerð var á tímabilinu 2007-2008 komst að þeirri niðurstöðu að um 42% kvenna á Íslandi, 16 ára og eldri, höfðu einhvern tímann á lífsleiðinni orðið fyrir ofbeldi, oftast þó innan veggja heimilisins. Ofbeldi í nánum samböndum er því í flestum tilvikum kynbundið í þeim skilningi að konur eru nær oftast brotaþolar. Erlendis hafa fjölmargar rannsóknir verið gerðar á ofbeldi innan veggja heimilis og í nánum samböndum. Ýmsar skilgreiningar eru á þess háttar ofbeldi en í flestum rannsóknum á heimilisofbeldi eða á ofbeldi í nánum samböndum er þess háttar ofbeldi skilgreint sem líkamlegt, andlegt, fjárhagslegt og kynferðislegt.
Það sem er sérstakt við heimilisofbeldi/ofbeldi í nánum samböndum er að það verður innan tiltekinnar nándar og beinist fyrst og fremst að þeim sem tengjast ofbeldismanninum sterkum tilfinningalegum böndum. Umgjörð þess háttar ofbeldis er því allt annars eðlis en ofbeldi sem ókunnugir beita utan heimilisins. Ofbeldi í nánum samböndum eða innan heimilis er því á einhvern hátt meiri svik við þann sem verður fyrir því þar sem heimili og/eða náin sambönd eiga að vera griðastaður þar sem þú átt að finna til ákveðins öryggis. Má í þessu samhengi vitna í fræðikonuna Joanna Bourke sem hefur skrifað um nauðganir í sögulegu ljósi. Hún hefur bent á að samkvæmt rannsóknum í Bretlandi og Bandaríkjunum verði konur sem orðið hafa fyrir kynferðislegu ofbeldi í nánum samböndum fyrir meira áfalli heldur en þær sem beittar voru þess háttar ofbeldi af hálfu þess sem þær þekktu lítið eða nær ekkert. Þær voru jafnframt mun lengur að vinna úr ofbeldisreynslunni og náðu mun síður bata.
Fræðimenn hafa sett fram ýmsar orsakaskýringar á heimilisofbeldi en í grófum dráttum má skipta þeim í tvennt: annars vegar einstaklingsbundnar og hins vegar félagslegar orsakaskýringar. Svo dæmi sé tekið geta þær fyrrnefndu tengst áfengisneyslu eða hvers kyns álagi. Nálganir í ofbeldisrannsóknum hafa einnig verið ólíkar en flestar hafa þær tekið feminíska afstöðu eða nálgast viðfangsefnið út frá feminísku sjónarhorni. Í þeim efnum má geta þess að í auknum mæli er horft til feðraveldisins og skaðlegra karlmennskuhugmynda þegar kemur að því að útskýra ofbeldi. Þá er tekin gagnrýnin afstaða til karlmennskunnar og feðraveldisins, og hvernig þessum hugmyndum er viðhaldið innan stofnanna samfélagsins, þar á meðal fjölskyldunnar. Til að stuðla að breytingum og draga úr hvers kyns ofbeldi innan veggja heimilisins þarf því að ráðast gegn rótum vandans, “feðraveldinu” sjálfu, og þeim leyndu og ljósu afleiðingum sem það hefur á karlmenn og samskipti kynjanna. Ofbeldi í garð kvenna er ein af afleiðingum skaðlegra karlmennskuhugmynda sem þarf að uppræta með aukinni fræðslu innan skólakerfisins og viðhorfsbreytingum innan samfélagsins.
Á síðasta ári voru flest útköll/tilkynningar vegna heimilisofbeldis í desember. Má hér leita ýmissa orsakaskýringa þar á meðal aukinnar áfengisneyslu, álags vegna jólaundirbúnings og aukinna samverustunda fjölskyldunnar sem oft og tíðum geta endað með skelfingu. Gott er að hafa þetta í huga núna þegar aðventan er að renna upp með auknu álagi og væntingum vegna hátíðanna.